Hier hebben we boeken verzameld die allemaal op een andere manier rouw bespreken. De korte samenvattingen die we hebben geschreven kunnen een idee geven over wat je van het boek kan verwachten. De eerste boeken gaan over rouwverwerking specifiek bij jongeren, gevolgd door algemenere boeken over rouw. Daarna introduceren we kinderboeken over rouw die het zeker waard zijn om te lezen. We eindigen met enkele boeken voor de omgeving van rouwende jongeren.
Specifiek gericht op jongeren
Van harte gecondoleerd: Jong en verder zonder ouder(s). Het boek over rouw zonder zwart randje
– Ameline Ansu
Dit boek vertelt de verhalen van jongeren die een ouder of allebei hun ouders hebben verloren. Specifieker dan dat: een boek over rouw voor jongvolwassenen, stuurloze twintigers én begin dertigers vol met ervaringsverhalen en praktische tips. Een boek voor als je zelf verdriet hebt, maar zeker ook als je iemand met verdriet wil helpen. Ameline sprak met verschillende jongeren over hoe zij deze ingrijpende gebeurtenis hebben ervaren. Ameline deelt daarnaast haar eigen ervaringen. Ook haar ouders zijn allebei overleden. De verhalen en ervaringen van de jongeren worden in een chronologische volgorde verteld. Vanaf het daadwerkelijk overlijden van de ouder(s) tot aan het punt dat je het ‘normale’ leven weer moet oppakken. Vaak zijn de omstandigheden en bijkomende gevoelens erg verschillend, maar soms komen deze juist overeen. Bij het lezen van dit boek realiseer je dat je niet de enige bent die dit proces moet doormaken en vaak zul je jezelf herkennen in wat de jongeren vertellen. Geen enkel gevoel of gedachte is gek, alles mag er zijn. Ameline hoopt dat de dood meer bespreekbaar wordt in Nederland: “het mag allemaal wel een tandje luchtiger”.
Je bent jong en je rouwt wat
– Lisanne van Sadelhoff
Ook dit boek is specifiek gericht op het rouwproces van jongeren. Volgens Lisanne rouwen jongeren namelijk anders dan ouderen: “Deze generatie is vluchtiger. De samenleving is gericht op succes en prestatie. We willen alles snel en mooi. Rouwen past daar niet bij. Maar wat als er dan toch zoiets op je pad komt?”. Het is dan ook niet gek dat jongeren vaak in de veronderstelling verkeren dat er iets als een stappenplan bestaat voor rouwen. Je wilt immers zo snel mogelijk weer door met je leven. Toen de moeder van Lisanne overleed kwam ook zij erachter dat er niet één juiste manier van rouwen bestaat. In plaats daarvan ondervond zij dat het soms best lastig kan zijn om erover te praten met anderen. In dit boek maakt Lisanne duidelijk dat elk rouwproces uniek is. Ze laat zien hoe het rouwproces eruit kán zien: “Je bent jong en je rouwt was is daarom geen handleiding, maar een goudeerlijk boek dat pijnlijk duidelijk maakt dat alles beter is dan zwijgen”.
De dingen die je vergeet: Rouwen voor beginners
– Gijs van der Sanden
Van der Sanden verloor als jonge twintiger plots allebei zijn ouders. In dit boek probeert hij te achterhalen wat het nu precies betekent om te rouwen. Door middel van herinneringen, beschouwingen en zelfonderzoek probeert hij antwoorden te vinden op vragen rondom rouw en verlies. Volgens Van der Sanden is de huidige manier van rouwen verkeerd. De huidige wereld waarin wij leven, een wereld die zich focust op zelfverbetering en een obsessie met geluk, maakt dat wij rouw zijn gaan benaderen als een verhaal met een begin en een eind. Naarmate het boek vordert wordt duidelijk dat een dergelijk groot verlies altijd impact zal blijven hebben op het leven van iemand. Het gemis gaat niet over, maar blijft, dieper verborgen, altijd aanwezig. Van der Sanden gaat in dit boek op zoek naar een nieuw narratief van rouw.
Het boek is op een open en toegankelijke manier geschreven. Ook voor jongeren die één ouder hebben verloren kan het boek herkenning oproepen.
The Sky Is Everywhere
– Jandy Nelson
Wanneer jij even geen zin meer hebt om het zoveelste zelfhulpboek over rouw te lezen is dit boek zeker een aanrader!
The Sky is Everywhere is namelijk een Engelstalig fictieboek, geschreven door Jandy Nelson.
In het verhaal staat Lennie centraal. Wanneer haar zus Bailey plotseling overlijdt, komt ze voor een dilemma in de liefde te staan. Er is Toby, het stille en verleidelijke vriendje van haar zus en je hebt Joe, de nieuwkomeling in het dorp die volop in het leven staat: “allebei geven ze Lennie iets waar ze zo erg naar verlangt… toch weet ze dat als de twee samenkomen haar wereld zal exploderen”.
In dit boek volg je Lennie op haar hartverscheurende en hilarische reis van diepe rouw en hartstochtelijke liefde. Ze maakt grote fouten en doet grote ontdekkingen. Het is bijzonder om te zien hoe dit boek de dood verbindt aan het vinden van je eigen identiteit en verliefd worden. Het is een verhaal dat zowel de liefde viert, als ook een aangrijpende beschrijving geeft van verlies.
I Am Not Your Perfect Mexican Daughter
– Erika L. Sánchez
“Perfecte Mexicaanse dochters stoppen niet met studeren. En zij verhuizen niet weg van hun ouders huis vlak na hun diploma uitreiking van de middelbare school. Perfecte Mexicaanse dochters verlaten nooit hun familie. Maar Julia is niet jullie perfecte Mexicaanse dochter. Dat was altijd de rol van Olga.”
I Am Not Your Perfect Mexican door Erika L. Sanchez is wederom een Engelstalig geschreven fictieboek.
Wanneer Olga, de zus van Julia, overlijdt na een tragisch ongeluk op één van de drukste wegen van Chicago, blijft Julia achter om haar in stukken gescheurde familie weer samen te brengen. Niemand lijkt zich echter te bekommeren om het feit dat Julia óók gebroken is. In plaats daarvan lijkt het alsof haar moeder haar verdriet uit in het benoemen van alles waar Julia in heeft gefaald. Maar dan komt Julia erachter dat Olga misschien niet zo perfect was als iedereen altijd dacht. Met hulp van haar beste vriendin Lorena en haar eerste grote liefde Connor, is Julia vastberaden om erachter te komen of Olga daadwerkelijk was wie zij leek te zijn. Hoe dan ook: lukt het Julia om te voldoen aan het onmogelijke ideaalbeeld?
Het is een aangrijpend, maar vaak ook hilarisch verhaal over het verliezen van een zus en het achterhalen van je identiteit onder de druk, verwachtingen en stereotyperingen van het opgroeien binnen een Mexicaans gezin.
Niet specifiek gericht op jongeren
Stad vol ballonnen: Een jaar van rouw
– Femke van der Laan
“Al die herinneringen die zo aanwezig zijn dat ze wel zichtbaar moeten zijn. Als een grote ballon die met een touwtje aan mijn pols vastzit. Eentje die ik overal mee naartoe sleep. De stad is vol ballonnen. Met touwtjes vastgemaakt aan polsen.” Stad vol ballonnen is een bundeling van columns die Femke van der laan schreef na de dood van haar echtgenoot Eberhard van der Laan. De columns verschenen wekelijks in Het Parool. Met haar woorden schetst ze hoe het dagelijks leven van een gezin in rouw eruitziet. Ze geeft woorden aan emoties van achterblijvers na het overlijden van een echtgenoot en vader, zonder dat het verdriet te hysterisch wordt. Zo laat Van der Laan zien dat het gemis zich vaak openbaart in de dagelijkse gang van zaken: bijvoorbeeld haar kind die de rol van haar vader als tostibakker overneemt. Het boek bevat mooie, maar ook pijnlijke herinneringen. De herinneringen van Femke van der Laan aan haar echtgenoot, maar ook van iedereen die een geliefde moet missen.
Rouwwerk: Liefde, verlies en verder leven
– Julia Samuel
Samuel is rouwtherapeut en werkt al 25 jaar met mensen die iemand verloren hebben. Zo verwierf zij diepgaand inzicht in wat iemand doormaakt na het verlies van een geliefde, een ouder, kind, broer of zusje. Samuel deelt in dit boek haar psychologische inzichten over rouw. Ze begrijpt dat er, naast de algemenere aspecten van rouw, verschil is tussen het verliezen van bijvoorbeeld ouder, een broer of zus of een kind. Ze laat mensen aan het woord die dierbaren verloren hebben – en dat overleefden. Aan het eind van ieder verhaal voegt zij zelf een reflectie toe, waarbij ze ingaat op wat iemand zojuist heeft besproken. Het kan gezien worden als een soort advies voor iemand die in dezelfde situatie verkeert. Het lezen over lotgenoten biedt troost, maar dat is niet het enige wat dit boek biedt. Er komen namelijk tal van andere gevoelens voorbij; denk aan ouders die zich schuldig voelen over de dood van hun kind. Na de persoonlijke verhalen en ervaringen van mensen, heeft Samuel in het laatste deel van haar boek haar theorie toegevoegd: ‘pijlers van persoonlijke kracht’. Het daar genoemde bevat veel van wat al eerder in het boek aan bod is gekomen, maar het is fijn dat een aantal waarheden van rouw nogmaals concreet op een rijtje worden gezet. Zo geeft Samuel als tip dat het ook belangrijk is om ‘nee’ te durven zeggen, mensen om je heen kunnen namelijk nog al eens sturend zijn. Kortom leert dit boek ons leven met, en leren van, een groot verlies.
Helpen bij verlies en verdriet: Een gids voor het gezin en de hulpverlener
– Manu Keirse
Dit boek is een gids voor wie zelf rouwt of een dierbare wil bijstaan in zijn verdriet. In de eerste uitgave van Helpen bij verlies en verdriet beschrijf Keirse hoe mensen hun verdriet verwerken. In deze heruitgave heeft hij dat idee helemaal losgelaten: “Want hoe kun je nu een groot verlies accepteren? Dat kan niet. Als je je kind verliest, raak je daar niet overheen. Je blijft altijd de ouders van dat gestorven kind. Je leert wel met het verlies te leven, maar dat is iets anders dan verwerken of aanvaarden.” Aan de hand van herkenbare voorbeelden toont Keirse in dit boek, hoe rouwen niet gelijkstaat aan afscheid nemen, maar aan anders leren vasthouden. Bovendien staat in dit boek niet alleen verlies door dood centraal, maar ook andere verliessituaties. Denk aan verlies van je gezondheid, je werk of je toekomstperspectieven. Rouwen is immers het beleven van verdriet bij het afscheid nemen van een dierbaar iemand of een dierbaar iets. Dankzij de talloze concrete tips voor de rouwende én zijn omgeving is dit boek een praktisch instrument voor iedereen die met verlies geconfronteerd wordt.
Vingerafdruk van verdriet: Woorden van bemoediging
– Manu Keirse
Vingerafdruk van verdriet is een onmisbare steun voor iedereen die met verlies wordt geconfronteerd. Dus voor iemand die zelf te maken heeft gehad met het verlies van een naaste, maar ook voor de familieleden, vrienden en collega’s van wie zijn steun verwachten. Het biedt troost, houvast en perspectief bij het verloop van hun rouwproces. Het is, bij voorkeur, niet een boek om in één keer uit te lezen, maar om eens in de zoveel tijd een stuk te lezen. Wanneer de behoefte er is, kun je het boek er weer opnieuw bijpakken om herkenning en bevestiging van gevoelens te krijgen of juist om te begrijpen wat iemand anders in rouw doormaakt. Keirse benadrukt dat het geen boek is dat slechts over de dood gaat. Het gaat over leven, het emotionele leven van iemand die wordt geconfronteerd met het verlies van een dierbaar iemand.
Het jaar van magisch denken
– Joan Didion
In dit boek beschrijft Joan Didion, een Amerikaanse literatuur schrijver, het verlies van haar grote liefde. In de periode na het plotselinge overlijden van haar man, raakt hun dochter in coma en wordt in het ziekenhuis opgenomen. Voor Didion begint dan ‘Het jaar van magisch denken’. Het lukt haar namelijk niet om te accepteren daar haar man uit haar leven is verdwenen en echt nooit meer terugkomt. In detail legt Didion uit hoe dat jaar eruitziet. Ze deelt haar herinneringen, ruzies en plekken waar zij vaak samen kwam met haar man. Ook wil ze elk detail weten van de avond waarop haar man overleed en wat nu precies haar dochter is overkomen. De gedetailleerde manier waarop zij dit beschrijft lijkt daarom op het eerste gezicht afstandelijk. Didion laat weinig emotie toe. De reden daarvoor lijkt te zijn dat Didion dat jaar veelal op de automatische piloot leeft. Haar grote verdriet is echter wel degelijk aanwezig: “Ik weet niet meer hoe vaak ik plotseling verblind door tranen achter het stuur zat.”
“Met haar gedetailleerde en poëtische stijl neemt Didion ons mee naar een jaar van rouw en verdriet, in een relaas over ziekte, de eindigheid van het leven en bovenal de liefde, met uiteindelijk ook de verzoening met het feit dat haar man nooit meer terug zal komen.”
Ze zeggen dat het overgaat: Het boek dat je helpt omgaan met rouw en verdriet
– Johan Maes en Evamaria Jansen
“Als we rouwen en verdriet hebben, hebben we geen nood aan een vermanend vingertje, aan clichés, aan opmerkingen dat we ons verlies moeten verwerken, loslaten of een plaats geven.”
In dit boek erkennen Maes en Jansen dat rouw nooit ophoudt, rouw ontvouwt en ontwikkelt zich in de loop van ons leven en maakt deel uit van wie je bent. Het sluit goed aan bij de bekende woorden van rouwpsycholoog Manu Keirse: “rouw verwerk je niet, je overleeft je verlies en je leeft ermee”. Toch verwachten mensen nog steeds dat er, al dan niet zo snel mogelijk, een eind komt aan rouw. Vandaar de titel: ‘Ze zeggen dat het overgaat’. Maes en Jansen benadrukken echter dat je het recht hebt om te rouwen, op jouw eigen manier. Je kunt je zowel kwetsbaar als krachtig voelen. Het één sluit het ander niet uit: “zelfs als je de pijn van een ingrijpend verlies levenslang met je meedraagt, hoeft dit geenszins in te houden dat je minder gezond en veerkrachtig bent”.
Het boek ontkracht een aantal maatschappelijke mythes over rouw. Maes en Jansen hebben gegevens uit de meest recente wetenschappelijke onderzoeken samengebracht met ervaringen uit hun praktijk als psychotherapeut en rouwtherapeut. Naast de theoretische inzichten en concrete praktijkvoorbeelden, worden de aangrijpende verhalen verteld van mensen die moeten leven met het verlies van een dierbare.
Broederziel alleen? Het verlies van een broer of zus een plaats geven
– Minke Weggemans
Zoals de titel al doet vermoeden, is dit boek een aanrader wanneer je een broer of zus hebt verloren. Weggemans was zelf 21 jaar toen haar broer Wim (32) plotseling overleed. Ze erkent dat het verlies van een broer of zus biologisch gezien ‘het meest dichtbije’ verlies is: je had het ook zelf kunnen zijn. Toch wordt er weinig over gesproken of naar gevraagd. Misschien merk je dat zelf wel doordat de meeste aandacht naar de ouders of partner jouw overleden broer of zus gaat. Schrijver en priester Marinus van den Berg noemt het daarom ook wel de ‘onderschatte rouw’. Door het verlies niet te ontkennen, ontdek je wellicht dat met je broer of zus ook een stukje van je eigen identiteit verloren is gegaan. Volgens Weggemans nodigt het proces dat daarop volgt je uit, om op een nieuwe manier je plek in te nemen als broer of zus en daarnaast de overleden broer of zus een eigen plek te geven.
“Het boek wil een hulp zijn voor mensen die zich willen bezinnen op de vraag wat hun broer of zus voor hen betekent. En nog belangrijker: de vraag wat zij zelf willen betekenen als broer of zus, zowel binnen als buiten hun eigen familie.”
Naast ‘Broederziel alleen?’, heeft Minke Weggemans nog meer boeken geschreven over het verlies van een broer of zus. Namelijk: ‘Als je een broer of zus verliest’, ‘Broers rouwen ook’ en ‘Rouw in de zijlijn’.
Ik rouw van jou
– Jonathan Tropper
Dit fictie boek, geschreven door Jonathan Tropper is een fijn boek om te lezen wanneer je even geen boek wilt lezen dat zich slechts focust op rouw en verlies. Rouw is namelijk niet het enige onderwerp of thema dat aan bod komt in ‘Ik rouw van jou’.
Centraal in het verhaal staat Judd Foxman. Nadat zijn vader overlijdt moet Judd terugkeren naar zijn ouderlijk huis. De laatste wens van zijn vader is namelijk dat de, van oorsprong Joodse, familie met elkaar in sjivve zit. Sjivve is de zevendaagse rouwperiode die volgt op de begrafenis van een overleden familielid. Dat komt Judd erg slecht uit, hij heeft op dat moment wel andere dingen aan zijn hoofd. Vlak voor het overlijden van zijn vader heeft hij namelijk zijn vrouw met zijn baas in bed betrapt. Toch probeert Judd samen met zijn broers en zus de laatste wens van hun in vervulling te brengen: “Zeven dagen en zeven nachten zullen ze rouwen. Samen. In één huis”. De Foxmans hebben moeite om een langere tijd met elkaar door te brengen. Zo komen langverzwegen familiegeheimen, frustraties en onverwerkte verlangens weer naar boven. Daarnaast geeft het Judd de gelegenheid om zijn eigen leven weer op de rails te krijgen.
“Ik rouw van jou is een geestige, intense, emotioneel rauwe roman over liefde, huwelijk, echtscheiding, families en mensen met wie we verbonden zijn – of we dat leuk vinden of niet.”
De H is van havik
– Helen Macdonald
“Sommige dingen doen zich maar één of twee keer in je leven voor. De wereld is vol tekenen en wonderen die komen en gaan, en als je geluk hebt ben je er levend en wel getuige van.”
In dit fictie boek staat de schrijver, Helen Macdonald, zelf centraal. Zij is naast Engelse schrijver, natuuronderzoeker en verbonden als onderzoekswetenschapper aan de Universiteit van Cambridge.
Plotseling sterft de vader van Helen Macdonald in Londen midden op straat. Hij was de bekende fotograaf en valkenier Alisdair Macdonald. Helen, zelf ook een ervaren valkenier, had nooit de behoefte om één van de allerfelste roofvogels ter wereld af te richten: de havik. Toch besluit ze, overweldigd door rouw en verdriet, het dier te temmen. Op die manier hoopt ze haar verlies te verwerken. Het boek beschrijft hoe Helen stapje voor stapje haar havik, Mabel, tam maakt.
“Het is een roerend en humoristisch relaas over rouwverwerking en de aantrekkingskracht van een buitengewoon beest.”
Ik zal altijd
– Toon Tellegen
“De eekhoorn, die de mier mist wanneer die op reis gaat, vindt verdriet een naar gevoel dat pijn doet in zijn hoofd, en de kraai wil niets liever dan zich sámen met iemand mismoedig voelen. In tijden van eenzaamheid, afscheid en gemis is er gelukkig altijd wel een dier dat een ander moed in wil praten: ‘Jij kunt ook mooi fladderen,’ zegt de vlinder tegen de zwaan, ‘als je maar aan iets anders denkt als je ergens aan denkt.”
‘Ik zal altijd’ door Toon Tellegen ziet niet specifiek op het verlies van een dierbare. Toch bevat het boek prachtige dierenverhalen die troost kunnen bieden en bemoedigend kunnen zijn voor wie het even nodig heeft. Het is een boek om zo nu en dan even open te slaan wanneer je daar behoefte aan hebt.
Kinderboeken over rouw die het lezen waard zijn
Briefjes voor Pelle
– Marlies Slegers
In dit boek staat Pelle centraal. Een 12-jarige jongen wiens vader is overleden. Een jaar na het overlijden van zijn vader ontvangt hij een schoenendoos gevuld met briefjes en andere voorwerpen. Op de briefjes staan opdrachten die Pelle gaat uitvoeren. Door de situaties waar hij vervolgens in verzeild raakt en de nieuwe mensen die hij ontmoet, vinden hij en zijn moeder het leven steeds weer een beetje leuker. Het is een grappig, hartverwarmend en ontroerend boek, geschreven in een toegankelijke stijl. De brief die de vader van Pelle aan hem schreef voordat hij overleed springt er bovenuit.
Aan tranen heb je toch niets
– Espen Dekko
Het meisje dat centraal staat in dit verhaal brengt de zomervakantie door bij haar grootouders aan een afgelegen fjord in Noorwegen. Haar vader is pas gestorven. Huilen doet het meisje niet: “Kinderen huilen meer dan volwassenen. Tenminste, de meeste kinderen. Ik niet. Ik wil niet, want dat haalt niets uit. Dat weet ik, omdat ik het al geprobeerd heb. Aan tranen heb je toch niks.” Wanneer er een walvis aanspoelt op het strand verandert er iets bij het meisje. Door de aangespoelde walvis komt zij opnieuw in aanraking met de dood en komt al haar verdriet naar boven. Dit boek laat zien dat iedereen anders rouwt, iedereen doet het op zijn eigen manier en dat is oke. Net zoals het meisje, heeft niet iedereen er behoefte aan om telkens over het verlies en het bijkomende verdriet te praten. Ook dat kan later weer anders zijn.
Boeken voor de omgeving van rouwenden
Een rugzak vol verdriet: Kwetsbaarheid en kracht van rouwende jonge mensen
– Riet Fiddelaers-Jaspers
Jongeren met de leeftijd van twaalf tot en met vijfentwintig jaar gaan door een ingrijpende periode van hun leven. Het doorstaan van de pubertijd, het maken van je eerste belangrijke keuzes, de ontwikkeling van je hersenen en ga zo maar door. Wanneer iemand tijdens deze periode van hun leven te maken krijgt met een ernstig verlies, vergt dat enorm veel van hen. Fiddelaers stelt dat na deze periode sprake kan zijn van uitgestelde rouw. Zij benadrukt dat dit geen stoornis betreft, maar een normale reactie is op extreme omstandigheden. Dit is volgens haar een gezond proces. Jongeren laten zien dat ze kwetsbaar en tegelijk enorm veerkrachtig zijn. Volgens Fiddelaers is de reactie van hun omgeving is belangrijk voor dat proces. Wanneer die steun kunnen bieden, lukt het de meeste jongeren om op te groeien tot gezonde volwassenen.
Een rugzak vol verdriet is het handboek over verlies en rouw bij jonge mensen van twaalf tot en met vijfentwintig jaar. Fiddelaers geeft veel informatie over de rouwverwerking bij deze jongeren en laat zien hoe hun omgeving steun en begeleiding kan bieden. Ook komen de jongeren zelf uitgebreid aan het woord. Het boek bevat een bijlage met aandachtspunten voor het steunen van rouwende jongeren en een lijst met dingen die je beter kunt laten. Daarnaast bevat het boek een lijst met belangrijke e-mailadressen en telefoonnummers en een lijst met aanbevolen literatuur.
Ik weet niet wat ik zeggen moet: Hoe praat je over dood, verlies en rouw
– Rob Bruntink & Mariska Overman
Het onderwerp verlies en rouw roept in onze samenleving al snel ongemak op. We weten vaak niet wat passende woorden zijn in zo’n situatie. Het voelt al snel onbespreekbaar. Dat is eigenlijk gek, want iedereen krijgt op enig moment in zijn of haar leven te maken met de dood. In dit boek laten Bruntink en Overman zien hoe je wél de juiste woorden kan vinden in een dergelijke situatie, zodat je het beladen onderwerp niet meer uit de weg hoeft te gaan. Dit doen zijn op een luchtige, toegankelijke manier en met een vlotte schrijfstijl. Met behulp van een positieve instelling geven ze praktische tips en slimme handvatten voor ongemakkelijke en ingewikkelde gesprekken over rouw en verlies. Ze laten zien hoe je er op het cruciale moment voor de ander kan zijn, zonder dat het ongemakkelijk voelt.
Als jongeren rouwen: 80 praktische tips
– Annelyn de Boer
“Hoe vang je een jongere die een dierbare heeft verloren zo goed mogelijk op? Waar doe je goed aan en wat kun je beter achterwege laten?”
Dit boek kan gebruikt worden als een hulpmiddel voor de ouders/verzorgers, docenten en werkgevers van jongeren die een dierbare hebben verloren. Rouwtherapeute Annelyn de Boer legt in 80 korte en prettig leesbare tips uiteen hoe je een rouwende jongeren het best tot steun kunt zijn. In zo’n periode hebben jongeren zelf namelijk niet altijd zin om dergelijke praktische tips te lezen. Toch bevat het boek ook tips voor de rouwende jongere zelf. Een aantal jongeren die het boek al gelezen hebben lieten weten dat ze er veel aan gehad hebben, omdat ze zichzelf begrepen voelen en beter durfden te verwoorden waar ze behoefte aan hadden. De tips die Annelyn geeft zien bovendien niet alleen op de periode direct na een overlijden, maar ook op de langere termijn.
Kon je dan niet blijven voor mij? Kinderen en jongeren ondersteunen na zelfdoding in hun omgeving
– Riet Fiddelaers-Jaspers
Dit boek is geschreven door Fiddelaers-Jasper en biedt een handreiking voor ouders, leerkrachten en hulpverleners van kinderen en jongeren die geconfronteerd worden met zelfdoding. Het boek is toegespitst op zelfdoding, maar ook die rouw kent overeenkomsten met andere verlieservaringen. Zo schrijft Fiddelaers: “En als jullie haar weer eens verschrikkelijk missen, zo erg dat het pijn doet, kijk dan ‘s avonds een uit het raam naar die andere wereld waar sterren fonkelen schitteren en weet dat zij daar is, ver weg maar ook zo dichtbij.” Thema’s die aan bod komen zijn onder andere: hoe informeer je kinderen over de gebeurtenissen, hoe zorg je dat hun vertrouwen niet geschaad wordt en hoe kun je hen ondersteunen? Fiddelaers-Jaspers geeft praktische tips, maar het boek bevat ook enkele helende verhalen.